Weet je wat mij altijd heeft gefascineerd ? Dat er naast de bekende evangeliën van Marcus, Matteüs, Lucas en Johannes nog een hele bibliotheek vol andere teksten bestaat. Boeken, brieven, verhalen die ooit circuleerden, soms eeuwenlang, maar die nooit in de Bijbel zijn terechtgekomen. We noemen ze apocriefe teksten. En eerlijk : als je er eentje openslaat, voelt het een beetje alsof je door een achterdeur de geschiedenis van het christendom binnenwandelt.

Deze geschriften zijn niet zomaar curiosa. Ze werpen licht op vragen die mensen toen al hadden : wie was Jezus nu echt ? Hoe zat het met Maria Magdalena ? En wat geloofden de eerste christenen eigenlijk voordat alles netjes werd vastgelegd ? Als je trouwens een beetje wilt grasduinen in teksten en achtergronden rond religie en esoterie, ik ben ooit op https://totalconseil.net terechtgekomen – best handig om wat extra context mee te pikken.

Wat zijn apocriefe teksten eigenlijk ?

Het woord “apocrief” betekent letterlijk “verborgen” of “geheim”. Maar dat wil niet zeggen dat de teksten verboden waren. Ze werden gewoon niet officieel erkend door de kerk. Sommige waren razend populair in bepaalde gemeenschappen. Denk aan het Evangelie van Thomas, dat vooral in Egypte opdook, of het Proto-evangelie van Jakobus, dat details vertelt over de jeugd van Maria. Details die in de Bijbel zelf totaal ontbreken. Stel je even voor : mensen in de tweede eeuw lazen dat alsof het volkomen normaal was !

Waarom zijn ze niet in de Bijbel gekomen ?

Goeie vraag. Persoonlijk vind ik dit een van de spannendste puzzelstukken. Rond de vierde eeuw besloot de kerk welke boeken “canoniek” waren. Alles wat niet goed paste in het theologische plaatje, werd buitengesloten. Soms omdat de tekst te mystiek was (de gnostieke geschriften bijvoorbeeld), soms omdat de herkomst twijfelachtig was. Je voelt bijna de spanning : wat moest erin, wat niet ? Het lijkt een beetje op een redactie die een krant samenstelt, maar dan met eeuwenlange gevolgen.

Wat leren ze ons vandaag ?

Franchement, ze maken het vroege christendom veel menselijker. In het Evangelie van Thomas hoor je Jezus korte, bijna cryptische uitspraken doen. Het voelt alsof je erbij zit, aan een tafel ergens in Galilea, luisterend naar een leraar die je uitdaagt om zelf na te denken. In andere teksten, zoals het Evangelie van Maria, zie je hoe Maria Magdalena werd gezien als iemand met spiritueel gezag. Dat is toch interessant, zeker als je bedenkt hoe de kerk later met haar is omgegaan.

Waarom is dit nog steeds relevant ?

Misschien denk je : ja leuk, maar wat moet ik ermee ? Nou, deze teksten herinneren ons eraan dat religies niet in één keer uit de lucht vallen. Ze groeien, botsen, veranderen. Door die apocriefe werken krijg je een glimp van hoe chaotisch, maar ook hoe levendig het vroege christendom was. Het maakt het geloof niet zwakker, integendeel : het laat zien dat het altijd al een zoektocht is geweest. En zeg nou zelf : is dat niet precies wat geloven is – een zoektocht, met omwegen, vragen en verrassende vondsten ?

Dus, de volgende keer dat je hoort over “verborgen” evangeliën, denk dan niet meteen aan complottheorieën of verboden kennis. Zie het eerder als oude stemmen uit een tijd waarin alles nog open lag. En eerlijk, dat maakt de oorsprong van het christendom alleen maar boeiender.